İŞLETMELERDE DEVLET DESTEKLERİ İLE İLGİLİ KARŞILAŞILAN SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Giriş:
Devlet destekleri işletmeler için maliyetleri azaltmaya, etkin finansman bulmaya ve rekabet avantajı sağlamaya yarayan stratejik araçlardır. Ancak piyasa gerçekleri, desteklerden yararlanma oranlarının olması gerekenin çok gerisinde kaldığını, bunun nedenlerinin ise büyük ölçüde bilgi eksikliği, önyargılar, yetersiz planlama, süreç yönetiminin yapılamaması ve finansman (Bütçe) eksikliğinden kaynaklandığını göstermektedir. Aşağıda bu sorunlarla ilgili çözüm önerilerimi sizlerle paylaşmış olacağım.

1. Sorun: Bilgi eksikleri
İşletmeler genelde desteklerin varlığından ve şartlarından haberdar değiller . Yapılan saha araştırmalarına göre; Bilgiye erişim arttıkça başvuru oranları ve başarılı proje sonuçları artmaktadır.
Çözüm önerileri :
• Bakanlıkların/kurumların (Sanayi, Ticaret, Kültür ve Turizm, Orman, Maliye, Sosyal Güvenlik Bakanlıkları KOSGEB, TÜBİTAK, Kalkınma Ajansları, Teknopark/Tekmer/Ar-Ge ofisleri Teknoloji Transfer ofisleri vb kurumların) resmi duyuru kanalları belirlenip haftalık/aylık şekilde takip edilmeli,

• Bakanlıklar ve ilgili kurumları yerinde ziyaret ederek uzmanlardan ve detaylı bilgi alınmalı,

• Resmi web siteleri, eposta bildirimleri, sektörel dernekler ve ticaret ve meslek odaları takip edilmeli,

• Devlet destekleri konusunda deneyimli danışman firmalardan hizmet alarak bilgi ve tecrübelerinden faydalanılmalı,

• Destekler hakkında yönetim ve işletmedeki ilgili departmanlara eğitimler düzenlenmeli,

• Mevzuat.gov.tr adresinden destek mevzuatı günlük olarak takip edilmeli,

• İlgili kurumların mobil bildirimlerini açarak yeni çağrılardan anında haberdar olunmalı,

• Şirketin rutin toplantılarına devlet destekleri ile ilgili gündem maddesi eklenerek konun önemi vurgulanmalı ve teşvik sorumlusundan brif alınmalıdır.

2. Sorun: Önyargıların olması
Mevzuatın karmaşık olması,, adamın yoksa teşvik alamazsın inancının olması, devlet önce teşviki verir sonra geri alır ceza keser düşüncesinin yaygın olması, niteliksiz danışmanların yanlış yönlendirmeleri, ve özellikle kötü örneklerle karşılaşılması teşvik başvurularını olumsuz olarak etkilemektedir.
Çözüm önerileri :
• Benzer ölçek ve sektörden teşvik almış ve başarı hikayesi yazmış işletmelerle iletişim kurulmalı ve gerçek vaka incelemeleri yapılmalı,

• Önce basit, hızlı sonuç veren desteklere başvurup öz güven oluşturulmalı,ardından daha karmaşık programlara geçilmeli,

• Teşvik “bedava para” değil, yatırım maliyetini düşüren bir finansman aracıdır şeklinde bir zihinsel dönüşüm sağlanmalı,

• Danışman seçerken referans, geçmiş proje başarısı ve sözleşmeye dayalı performans göstergeleri istenmeli,

• Bakanlıkların ve ilgili kurumların yayınlamış olduğu istatistikler incelenerek kaç işletmeye ne kadar bütçe ile destek verildiği görülmeli,

• Rakiplerimizin hangi teşviklerden ne kadar yararlandığı ve bizim işletmemize nazaran nekadar avantajlı hale geldiği analiz edilmeli,

• Yatırım sunumlarında devlet desteklerini son slayt olarak gösterme alışkanlığından kurtulup teşvikleri finansman yapısı içinde görmeli ve yatırımın süresini ne kadar kısaltacağını ve sağlayacağımız maliyet avantajını görülmelidir.

3. Sorun: Planlama eksiklikleri

Yatırım kararından önce gerekli kayıt, belge ve yapısal düzenlemeler yapılmadığı için başvurular kabul edilmiyor. Destek programlarının çoğu uygunluk şartları, zaman sınırları ve süreç kurallarına sıkı sıkıya bağlıdır. Hazırlık eksikliği sebebiyle işletmeler hak kaybına uğrar. Planlama ve uygunluk kontrolü ise risklerimizi minimize eder.
Planlama örnekleri :
• İhracat destekleri ve bazı kosgeb desteklerinden yararlanmak için şirketin türü Limited yada Anonim olmalı,

• Kosgeb işkurma ve iş gelişrirme desteğine kurıluştan 1 yıl içerisinde kapasite geliştirme desteklerine ise kuruluştan itibaren 3 yıl içerisinde başvurlmalıdı,

• Kosgeb /Tübitak/İhracatçı Birlikleri/işkur/SGK kayıtları açık ve güncel olmalı,

• Yatırıma uygun NACE kodu doğrulanıp gerekirse vergi dairesinden düzeltilmeli,

• AR-GE/tasarım/yazılım projeleri için teknokent kabul süreçleri tamamlandıktan sonra projeye başlanmalı,

• Arge personelleri yazılım, bilgisayar ve temel bilimler mezunu olmalı, Destek personeli arge personelin %10 ‘ nu geçmemeli,

• Kirası ve lokasyonu uygun teknokentler ve tekmerler araştırmalı,

• İstihdam teşvikleri için işe alım zamanlaması, meslek kodu ve nitelik uyumu önceden planlanmalı;

• Tapu, kira sözleşmeleri kapasite belgesi, işletme ruhsatı, sanayi sicil belgesi çed raporu gibi resmi belgeler önceden hazır olmalı,

• Her destek için son başvuru tarihlerinin merkezi bir takvimde (gün/ay/ yıl) tutulmalı,

• Yatırım teşvik belgesi onaylandıktan sonra yatırım harcamalarını yapılmalı,

• Yerel ve global marka tescili yapılmalıdır.

4. Sorun: Süreç yönetimin doğru yapılamaması
Başvuru öncesi hazırlık önemli olduğu gibi projenin başarıya ulaşması için sistematik bir süreç yönetiminin de hayati önemi vardır. Süreç takibi genelde bir muhasebe elemanına bırakılıyor, danışman yalnız bırakılıyor sonuçta projelerimizin iptal riski oluşuyor. İşletme yönetiminin bir teşvik takip modeli oluşturması ve atayacakları teşvik sorumlusu ile süreci yakından takip etmeleri yaşanacak sorunları büyük ölçüde ortadan kaldıracaktır.
Süreç takip örnekleri:
• Yönetimden bir sorumlu ve destek başına en az bir koordinatör belirlenmeli,

• Sözleşme, Harcama , Personel, Muhasebe,Raporlama, Denetim, Kapanış her aşama için sorumluluk, belge listesi ve kriterler yazılı hale getirilmeli,

• Fatura açıklamaları, ödeme kanalları, harcamanın proje ile uyumu günlük/aylık olarak doğrulanmalı. Aynı harcamanın birden fazla destekte kullanılmaması takip edilmeli,

• Hangi personelin hangi teşvikten faydalandığı, işe giriş tarihi, meslek kodu, çalışma statüsü, önceki teşvik transferleri gibi bilgiler personel bazında izlenmeli,

• Teşvik gelirleri doğru muhasebe hesaplarında takip edilmeli; gelir ve gider kayıtları beyanname ile uyumlu olmalı,

• Nihai faaliyet raporu ve harcama raporları eksiksiz hazırlanmalı; elektronik sistemlere yüklemeler (ETÜYS, KOSGEB, TÜBİTAK vb.) takip edilmelidir

5. Sorun : Yetersiz finansman
Devletin destek ödeme sistemi ekseriyetle önce harcamayı yap, belgelerini bana getir ben yerinde tespit yapayım sonra destek ödemesini yaparım şeklindedir. İşletmeler yatırıma başlamadan önce gerekli öz kaynak veya kredi temini şeklinde bir finansman ayarlaması yapmamışsa yeterli bütçesi yoksa desteklerden yararlanmak bir yana yatırımı tamamlaması da mümkün olmuyor.

Çözüm önerileri :
• Yatırımın her aşaması için tutar, zamanlama ve öngörülen destek tarihlerinin yer aldığı aylık nakit akış tablosu oluşturulmalı,

• Öz kaynak, banka kredisi, leasing, yatırım ortaklıkları veya teminat mektupları gibi araçların hangi aşamada devreye gireceğini planlanmalı,

• Bazı desteklerde sınırlıda olsa avans alınması mümkün olabiliyor. Teminat mektupları için bankalarla ön görüşme yapılmalı,

• Projeyi geri ödeme süresi açısından değerlendirmeli, teşvikin yatırımın rasyonunu nasıl etkilediğini sayısal olarak görülmelidir.

Sonuç:
Devlet destekleri, doğru organizasyon, disiplinli süreç yönetimi ve finansal planlama ile işletmenin rekabet gücünü ve sermaye verimliliğini önemli ölçüde artırır. Anahtar; bilgiye erişim, küçük başarılarla güven inşası, başvuru öncesi hazırlık, sıkı süreç takibi ve nakit-uyumlu finansman planlaması. Bu yaklaşımlar uygulandığında destek programları şirket stratejisinin pasif bir unsuru olmaktan çıkar, aktif bir yatırım-finansman aracına dönüşür.